Συ δε νήψε εν πάσι, κακοπάθησαν, την διακονίαν σου πληροφόρησου (= Να αντιμετωπίζεις με νηφαλιότητα τα πάντα, Έστω κι αν ταλαιπωρηθείς, έχεις όμως χρέος να κάνεις γνωστό το έργο σου) (Απ. Παύλου, προς Τιμόθεον Β΄, δ΄, 5).
Όσα ακολουθούν, δεν αποβλέπουν στην παρουσίαση της ματαιόδοξης προβολής της ταπεινότητάς μου, αλλά την αποτύπωση της γυμνής αλήθειας. κι ακόμη στην ευγενή προτροπή του περιοδικού «Ψίθυροι» να με φιλοξενήσει στο έγκριτο έντυπό του.
Συνέντευξη Βαγγέλης Ελευθεριάδης
– Ποια είναι η καταγωγή σας; Η οικογένειά σας; Πού μεγαλώσατε; Από πού έρχεστε;
– Γεννήθηκα από πόντιους γονείς, που με την χιλιοπληγωμένη την ψυχή κατέφθασαν στη μητέρα Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην Πλατανιά της Δράμας. Ο πατέρας μου πεντάρφανος, φιλοξενήθηκε για μερικά χρόνια στο Ζάππειο των Αθηνών. Η μάνα μου ήρθε με τους γονείς της και μια αδελφή της, από την αποδεκατισμένη οικογένειά της. Τα υπόλοιπα πέντε αδέλφια της έμειναν άταφα και αλειτούργητα στα μυρωμένα και αγιασμένα χώματα του Πόντου.
Έζησα στην Πλατανιά μέχρι να τελειώσω το δημοτικό σχολείο. Ξεχώρισα ως μαθητής.
«Ο συγγραφέας έχει χρέος να ανεβάζει στις πνευματικές του φτερούγες το λαό και να τον ανεβάζει ψηλά»
– Πείτε μας για τα μαθητικά σας χρόνια.
– Λόγω έλλειψης Γυμνασίου εγκαταστάθηκα στη Δράμα, όπου και τελείωσα το Γυμνάσιο με άριστη επίδοση στα φιλολογικά. Πέρασα δύσκολα χρόνια οικονομικά. Η γη της Πλατανιάς, σχεδόν άγονη, και με μονοκαλλιέργεια τον καπνό, δυσκόλευε πολύ τη ζωή μας, μολονότι οι γονείς μου ήταν πολύ εργατικοί και νοικοκύρηδες. Ιδιαίτερα μνημειώδες ήταν το παράπονο του πατέρα μου: «Θα πεθάνω και δεν χόρτασα δουλειά!»
Έφυγε από τη ζωή δουλεύοντας.
Σε ραδιοφωνική εκπομπή για την ιστορία της Δράμας.
– Σπουδάσατε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αυτό θέλατε να κάνετε πάντα;
– Με γοήτευε η επιστήμη της Φιλολογίας.
– Γνωρίζουμε ότι σπουδάσατε δουλεύοντας διαρκώς. Μιλήστε να για τα «πέτρινα» εκείνα χρόνια.
– Μπήκα στην Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών ύστερα από επιτυχής εξετάσεις. Για να μπορέσω να συνεχίσω τις σπουδές μου, τα οικονομικά της οικογένειας ήταν σε δύσκολη κατάσταση, αναγκάστηκα να δουλεύω. Έκανα διορθώσεις τυπογραφικών δοκιμίων, αναπνέοντας αρκετό αντιμόνιο.
Στην Αθήνα είχα την τύχη να γνωρίσω δύο μεγάλες μορφές των ποντιακών γραμμάτων. Τον Οδυσσέα Λαμψίδη και τον Ιορδάνη Βαμβακίδη. Τα καλοκαίρια δούλευα στα καπνοχώραφα. Οι κάλοι φιλοξενούνται ακόμη στις παλάμες μου. Το 1971 ένωσα τη ζωή με τη δασκάλα Αικατερίνη Κομπίλη που μου χάρισε δυο κόρες, την Αφροδίτη γιατρό πενυμονολόγο, που διευθύνει νοσοκομείο στη Δανία, και τη Βασιλική, δικηγόρο παρ’ Αρείο Πάγω, με μεταπτυχιακό δίπλωμα, διαπιστευμένη διαμεσολαβίτρια και συγγραφέα.
«Για να καταφέρω να σπουδάσω έκανα διορθώσεις τυπογραφικών δοκιμίων, αναπνέοντας αρκετό αντιμόνιο»
– Στη ζωή είναι πιο σημαντική η επιρροή από την επιλογή;
– Δεν επηρεάστηκα σχεδόν από κανένα. Κάθε επιλογή ήταν δική μου.
– Ασχολείστε με την ιστορία, την αρχαιολογία, τη λαογραφία και τη λογοτεχνία, με θέματα που εμπνέονται και αντλούν από την ποντιακή καταγωγή σας. Πώς αρχίσατε να γράφετε; Ποια δύναμη σας οδήγησε σε αυτό;
– Ασχολήθηκα σχεδόν με όλα σχεδόν τα είδη του λόγου: Την ιστορία, την αρχαιολογία, το μυθιστόρημα, το χρονογράφημα, την ποίηση, τη βιβλιοκρισία, την κριτική των θεατρικών έργων, ιδιαίτερα του αρχαίου δράματος, που παριστανόταν στο θέατρο των Φιλίππων. Ένα μεγάλο έργο μου αναφέρεται στα ποντιακά γράμματα, λόγω αγάπης, χρέους και σεβασμού στην καταγωγή μου. Θήλασα την ποντιακή διάλεκτο με το μητρικό μου γάλα και την αποτύπωσα με αντικειμενικότητα στα βιβλία μου. («Ανατέμνοντας την ποντιακή ψυχή», «Συμβολή στην μελέτη των δημοτικών τραγουδιών του Πόντου», «Ιωσήφ ο Δίπιστος», «Μέσα απ’ το χαλασμό», «Σε ξένη Γη, «Δέκρε παραπονίας» κ.α.), που διδάσκονται στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.
Κείμενα μου δημοσιεύτηκαν στο «Αρχείων Πόντου», στην «Ποντιακή Εστία», στην «Τραπεζούντα», στα «Ποντιακά ιστορήματα», στις τοπικές εφημερίδες, στην «Μακεδονία», στον «Εύξεινο Πόντο», στον «Ταχύδρομο» κ.α..
Η πρώτη μου γραφή ήταν μία μελέτη πάνω στο δημοτικό τραγούδι του Πόντου, που δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό «Λαογραφία» με παραίνεση του καθηγητή μου και Ακαδημαϊκού Γεωργίου Μέγα, ο οποίος με πήρε αργότερα βοηθό του.
Οι τοπικές εφημερίδες, «Πρωινός τύπος», «Θάρρος», «Δραμινή», «Εργασία-Συν», «Ψίθυροι Press» φιλοξένησαν κείμενά μου. «Πρωινός Τύπος» και «Εργασία Συν» συνεχίζουν να με φιλοξενούν.
Πέρα από την ενασχόληση μου με την Ποντιακή και Θρακική λαογραφία, το ενδιαφέρον μου εστιάζεται και στην τοπική ιστορία και αρχαιολογία, ιδιαίτερα στην προϊστορία. Δυστυχώς για την δραμινή γη το αρχαιολογικό νυστέρι δεν ευτύχησε να έχει το δέον ενδιαφέρον και να μην ξεχνούμε ότι ένας τόπος ««φθέγγεται την ελληνικότητά του εν λίθοις και μνημείοις σωζομένοις».
Αγαπώ με πάθος τη Δράμα και αγωνίζομαι για την ανάδειξη και προβολή της ιστορικής ταυτότητας της. Δίδαξα όσο μου επέτρεπαν οι δυνάμεις μου την τοπική ιστορία. Με αυτό το πνεύμα αγωνίστηκα για την ίδρυση αρχαιολογικού μουσείου και ανεξάρτητης υπηρεσίας αρχαιοτήτων στη Δράμα. Νομίζω ότι ο καλύτερος πόλος τουριστικής έλξης για έναν τόπο είναι η ανάδειξη της ιστορικής, αρχαιολογικής και κοινωνικής ταυτότητάς του. Γι’ αυτό και εισηγήθηκα την οργάνωση επιστημονικών συνεδριών από τον Δήμο Δράμας.
Κατά την επίσκεψή του στο Άγιον Όρος με τον φίλο του Γιώργο Ίντζε, οφθαλμίατρο.
– Είστε ένας συγγραφέας – ερευνητής πολυβραβευμένος. 30 βραβεία. Τι ρόλο παίζουν στη ζωή ενός συγγραφέα οι βραβεύσεις;
– Τα μέχρι σήμερα βραβεία μου ξεπερνούν τα 30 (Ακαδημία Αθηνών, Γλωσσική Εν Αθήναις Εταιρεία, Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, Χρυσό μετάλλιο του Αγίου Χρυσοστόμου, οφφίκιο του άρχοντος ιερομνήμονος του Οικουμενικού Πατριαρχίου Κωνσταντινουπόλεως, Παναγία Σουμελά κ.α.)
Οι βραβεύσεις επιβεβαιώνουν ότι προσφέρεις κάτι χρήσιμο και σε οπλίζουν με δύναμη ψυχής να συνεχίσεις. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υπεραίρεσαι. Αντίθετα πρέπει να σε οπλίζουν με ταπεινοφροσύνη.
«Ασχολήθηκα σχεδόν με όλα σχεδόν τα είδη του λόγου: Την ιστορία, την αρχαιολογία, το μυθιστόρημα, το χρονογράφημα, την ποίηση, τη βιβλιοκρισία, την κριτική των θεατρικών έργων»
– Σε τι διαφέρει ένας συγγραφέας από έναν κοινό άνθρωπο;
– Και ο συγγραφέας είναι ένας κοινός άνθρωπος, που δεν πρέπει να κυριαρχείται από επάρσεις. Έχει χρέος να ανεβάζει στις πνευματικές του φτερούγες το λαό και να τον ανεβάζει ψηλά.
– Πιστεύετε ότι γεννιέται κάποιος συγγραφέας;
– Ο συγγραφές πρέπει να είναι προικισμένος με ταλέντο και αυτό το ταλέντο να το ξεδιπλώνει για την αναβάθμιση του κοινωνικού συνόλου.
Κατά την απονομή του Οφφικίου Άρχοντος Ιερομνήμονος της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
– Υπάρχουν συγγραφείς των οποίων παρακολουθείτε τη ζωή και το έργο;
– Ασφαλώς, γιατί πολλά μπορείς να διδαχθείς από όσα γράφουν.
– Ένα καλό βιβλίο δημιουργεί ερωτήματα ή δίνει απαντήσεις;
– Το καλό βιβλίο είναι η τροφή της ψυχής, είναι εκείνο που κατασιγάζει τα πάθη και βελτιώνει τις αρετές του αναγνώστη.
«Οι βραβεύσεις επιβεβαιώνουν ότι προσφέρεις κάτι χρήσιμο και σε οπλίζουν με δύναμη ψυχής να συνεχίσεις. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υπεραίρεσαι. Αντίθετα πρέπει να σε οπλίζουν με ταπεινοφροσύνη»
– Υπάρχει ταλαντούχος αναγνώστης;
– Δυστυχώς ο Έλληνας δεν τρέφει την ίδια αγάπη με τον ξένο αναγνώστη για το βιβλίο.
Με τον Μακαριστό Μητροπολίτη Παύλο κατά την κοπεί της βασιλόπιτας της Εταιρείας Δραμινών Μελετών.
– Ποιο βιβλίο έχετε διαβάσει πολλές φορές;
– Τα έργα του Μιχάλη Περάνθη, του Διονύσιου Σολωμού, του Ανδρέα Κάλβου, του Γεωργίου Σεφέρη και του Κωνσταντίνου Καβάφη.
– Τι είναι αυτό το οποίο θα μπορούσατε να πείτε ότι αποτελεί εμμονή σας; Σε σχέση µε το γράψιμο.
– Αγώνας και αγωνία να προσφέρεις όσο μπορείς κάτι χρήσιμο, κάτι αληθές, κάτι ψυχωφελές.
Κατά τα αποκαλυπτήρια της προτομής του αοιδίμου Μητροπολίτη Δράμας Αγαθαγγέλου Β’ Κωνσταντινίδη με τον χορηγό Ιωάννη Μουμτζή.
– Πιστεύετε ότι οι λέξεις που έχουν γραφτεί και έχουν γίνει βιβλία αντιμετωπίζουν πλέον την επικίνδυνη πρόκληση της εικόνας;
-Ανάμεσα στις λέξεις και τις εικόνες πρέπει να υπάρχει μία συμπόρευση, αφού η δύναμη και των δύο συναδελφωμένες πρέπει να αποβλέπουν στον ίδιο στόχο, που να οδηγεί στην βελτίωση των ανθρώπινων σχέσεων.
– Ασχοληθήκατε ερευνητικά με το βίο και πολιτεία του ιερομονάχου Γεωργίου Καρσλίδη. Θα ήταν τολμηρό από μέρους μας να πούμε πως συμβάλατε ουσιαστικά στην αγιοκατάταξή του;
– Με την ζωή και το έργο του Αγίου Γεωργίου Καρσλίδη ασχολήθηκα ύστερα από ενύπνια εμφάνισή του, που μου ζήτησε να γράψω για τη ζωή του. Συγκινήθηκα. Τόση τιμή, αναλογίστηκα μου αξίζει; Ξεκίνησα την έρευνα που διήρκησε 40 χρόνια. Συνάντησα εκατοντάδες πνευματικά του τέκνα, τα «πρόβατά» του όπως τα αποκαλούσε. Οι συνομιλίες μαζί τους ενίσχυαν την πίστη μου ότι επρόκειτο περί Αγίου. Δεν κατέγραφα τις συνομιλίες, αφού πρώτα δεν τις διασταύρωνα και αφού δεν έδινα ιδιαίτερη προσοχή στην προσωπικότητα των αφηγητών. Δεν ήθελα να γίνω υπαίτιος Πλάνης. Όλοι ομολογούσαν ότι ήταν Άγιος. Προχώρησα στην έκδοση του πρώτου μου τόμου μαζί με τον μακαριστό συνάδελφό μου Ιγνάτιο Διαμαντόπουλο. Το Άγιον Όρος έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον. Ο Μακαριστός Εφραίμ ο Κατουνακιώτης ιστόρησε την εικόνα του και την τοποθέτησε στο προσκυνητάρι πριν ακόμη γίνει η αγιοκατάταξή του. Ακολούθησε νέα ενύπνια εμφάνιση. Συνέχισα την επικοινωνία με όσα πνευματικά του τέκνα γνώριζα κάθε τόσο. Εκδόθηκαν ο δεύτερος, τρίτος και τέταρτος τόμος. Απέστειλα στον μακαριστό σήμερα τότε Πρόεδρο της Επιτροπής, Αγιοκατατάξεως Νικόδημο, Μητροπολίτη Πατρών, όλο το υλικό που συγκέντρωσα, ο οποίος κατήρτισε τον σχετικό φάκελο. Με τον ερχομό του Μακαριστού Παύλου στη Μητρόπολη Δράμας τον ενημέρωσα σχετικά, ο οποίος και κατήρτισε νέο φάκελο με αποτέλεσμα να ακολουθήσει η αγιοκατάταξή του, την οποία επικύρωσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Οι τελετές που ακολούθησαν είναι πλέον γνωστές. Στην ταπεινότητά μου δεν είναι επιτρεπτός τέτοιος ισχυρισμός. Ήταν θέλημα Θεού.
Κατάθεση στεφάνου στην προτομή του Άρμεν Κούπτσιου στον Βώλακα.
– Πόσο ρόλο παίζει στη ζωή η τύχη; Τι είναι η τύχη;
– Στο θέμα της τύχης υπάρχουν δύο αντικρουόμενες ρήσεις. Η πρώτη είναι λατινική: «fortuna audaces iuvat» (Η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς), η δεύτερη είναι του ρωμαίου ιστορικού Σαλλούστιου: «Ο κάθε άνθρωπος είναι αρχιτέκτονας της τύχης του». Συμφωνώ με την ρήση του Σαλλούστιου. Η εύνοια της τύχης είναι συμπτωματική και σπάνια.
«Ένα μεγάλο έργο μου αναφέρεται στα ποντιακά γράμματα, λόγω αγάπης, χρέους και σεβασμού στην καταγωγή μου»
– Τι είναι ο Θεός για εσάς; Πιστεύετε στο Θεό;
– Ο δημιουργός του σύμπαντος. Ο πανεύσπλαχνος, ο πολυέλεος με την πανταχού παρουσία Του. Ο μη εκδικητικός. Αναμφίλεκτα νιώθω την παρουσία του στις δύσκολες στιγμές της ζωής μου.
– Πείτε μας μία απόλυτη αλήθεια που γνωρίζετε;
– Laboremus (ας εργαζόμαστε) η μεγάλη αλήθεια του λατίνου Σεπτιμίου Σεβήρου, σύμφωνη με τον αγιογραφικό λόγο: «Ο μη εργαζόμενος, μηδέ εσθιέτω» (εφόσον βέβαια είναι υγιής).
Κατά τη βράβευσή του από τα Ποντιακά Σωματεία Δράμας για τη συνεισφορά του στα Ποντικά Γράμματα.
– Πείτε μας μία φράση που εμπεριέχει τη φιλοσοφία της ζωής σας.
– «Ουδαμώς άρα δει αδικείν, ουδέ ανταδικείν» (σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ανταποδίδεις την αδικία), την οποία συμπλήρωσε ο χριστιανισμός: «Αγάπα τον πλησίον σου ως ευατόν».
«Αγαπώ με πάθος τη Δράμα και αγωνίζομαι για την ανάδειξη και προβολή της ιστορικής ταυτότητας της»
– Υπάρχει ένας τρόπος διατήρησης της νεότητας; Τι είναι το γήρας για σας;
– Η μετρημένη και χωρίς ακρότητες στη ζωή. Ου γαρ έρχεται μόνον.
– Τι γράφετε αυτό το διάστημα;
– Αν δεν γράψω μία μέρα, νομίζω ότι δεν την έζησα. Έχω για έκδοση τρία βιβλία, αλλά «έλλειψη χρημάτων στάση εμπορίου».
Με την αείμνηστη σύζυγό του Αικατερίνη.
– Τι αισθάνεστε για τη Δράμα;
– Την αγαπώ με πάθος, για αυτό και δεν την εγκατέλειψα μολονότι μου δόθηκε η ευκαιρία να την εγκαταλείψω, αποδεχόμενος τιμητική θέση στο Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Λυπάμαι ότι φθίνει.
«Με συγκινεί η εκδήλωση ειλικρινής των μαθητών μου, που με προσφωνούν δάσκαλε»
– Πως νοιώθετε όταν κυκλοφορείται στην πόλη μας;
– Με συγκινεί η εκδήλωση ειλικρινής των μαθητών μου, που με προσφωνούν δάσκαλε. Ποιά μεγαλύτερη τιμή από τον τίτλος δάσκαλος! Εισπράττω αυτό που τόνιζα όταν δίδασκα: «Καλός δάσκαλος είναι εκείνος που ανταμώνει τις κεραίες της ψυχής του, με τις κεραίες της ψυχής των μαθητών του».