Γρηγόρης Παπαεμμανουήλ

Άρχων Πρωτοψάλτης – Καθηγητής Μουσικής – Ερμηνευτής

Αν και ζει στην αγαπημένη του Δράμα, μια μεσαία επαρχιακή πόλη της Ελλάδας, η φήμη του έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Από την Κωνσταντινούπολη και τα Ιεροσόλυμα μέχρι τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο. Κι από την Αλεξάνδρεια και το Κάιρο μέχρι το Παρίσι και τη Βενετία. Το όνομά του είναι συνδεδεμένο με τη Βυζαντινή και την Παραδοσιακή Μουσική αν και τελευταία πειραματίζεται με επιτυχία και σε άλλα μουσικά είδη. Χρησιμοποιεί τη Μουσική ως όχημα για να στείλει μηνύματα αγάπης, ειρήνης, φιλίας και συναδέλφωσης των ανθρώπων και των λαών. Σημαντική πτυχή της ζωής του και η ενασχόληση με τα κοινά αφού ήταν Υποψήφιος Δήμαρχος του Δήμου Δράμας στις εκλογές του 2014, διετέλεσε Αντιδήμαρχος και Πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού (2007-2010) και μετράει ήδη 12 χρόνια Δημοτικός Σύμβουλος.

Συνέντευξη Βαγγέλης Ελευθεριάδης / Φωτογραφίες Βασίλης Κοβλακάς

– Τι είναι για σας η Μουσική;
– Βίωμα! Τρόπος ζωής! Έρωτας!

– Πως ήταν το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώσατε;
– Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Δράμα μέσα σε ένα περιβάλλον που είχα έντονα μουσικά ερεθίσματα από τη βρεφική μου ηλικία. Οι άνθρωποι που με έφεραν για πρώτη φορά σε επαφή με τη Μουσική ήταν οι υπέροχοι γονείς μου, ο ιεροδιδάσκαλος Βασίλειος και η νηπιαγωγός Μαρία, από τους οποίους έμαθα τους πρώτους ύμνους και τα πρώτα τραγούδια σε ηλικία τριών ετών.

– Πως ξεκινάει το ταξίδι στην Βυζαντινή μουσική;
– Ο πατέρας μου, ο παπά Βασίλης ήταν αυτός που με πήγε την «πρώτη βόλτα» στο ταξίδι της Βυζαντινής Μουσικής σε ηλικία έξι ετών. Ένα συναρπαστικό ταξίδι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και θα συνεχίζεται μέχρι τελευταίας αναπνοής… «Ψαλλώ τω Θεώ μου έως υπάρχω»!

– Θυμάστε την πρώτη φορά που ακούσατε Βυζαντινή μουσική;
– Από όταν άρχισα να μπουσουλάω έχω βυζαντινά ακούσματα στα αυτιά μου!

– Ποιες είναι οι σπουδές σας;
– Όταν αποφοίτησα από το 2ο Γενικό Λύκειο Δράμας, σπούδασα στη Θεσσαλονίκη Πολιτικές Επιστήμες και μετά στη Βοστόνη των ΗΠΑ σπούδασα Ψυχολογία. Το όνειρό μου ήταν να μπω στο Διπλωματικό Σώμα. Παράλληλα με τις ακαδημαϊκές μου σπουδές απέκτησα Πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής και Δίπλωμα Μουσικοδιδασκάλου Βυζαντινής Μουσικής, καθώς επίσης και τα Πτυχία Αρμονίας, Αντίστιξης, Φούγκας και Σύνθεσης της Ευρωπαϊκής Μουσικής. Όλα με «άριστα» παμψηφεί.

«Οι άνθρωποι που με έφεραν για πρώτη φορά σε επαφή με τη Μουσική ήταν οι υπέροχοι γονείς μου, ο ιεροδιδάσκαλος Βασίλειος και η νηπιαγωγός Μαρία, από τους οποίους έμαθα τους πρώτους ύμνους και τα πρώτα τραγούδια σε ηλικία τριών ετών»

– Τελικά σας κέρδισε η μουσική. Γιατί επιλέξατε τη μουσική ως τρόπο έκφρασης;
– Όταν επέστρεψα από την Αμερική το 1996, λόγω των στρατιωτικών μου υποχρεώσεων γύρισα στη γενέτειρά μου τη Δράμα. Εκείνη την περίοδο είχε ανοίξει το Δημοτικό Ωδείο Δράμας, και ο τότε Δήμαρχος Μαργαρίτης Τζίμας μου πρότεινε να ιδρύσουμε Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, η οποία λειτουργεί υπό την εποπτεία μου μέχρι σήμερα με μεγάλη επιτυχία. Παράλληλα ίδρυσα και το Βυζαντινό Χορό «Οι Δομέστικοι» που είναι το πνευματικό μου παιδί και έκανα και τα πρώτα μου cd’s. Άρχισε μια έντονη περίοδος δημιουργίας με πολλές συναυλίες σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και στο εξωτερικό που με γέμιζε ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη. Στα 22 χρόνια συνεχούς παρουσίας στα πνευματικά και πολιτιστικά δρώμενα του τόπου με τους Δομέστικους μετράω πάνω από 300 επίσημες δημόσιες εμφανίσεις! Το 2006 ίδρυσα την Παραδοσιακή Χορωδία του Λυκείου Ελληνίδων Δράμας μετά από πρόταση της Προέδρου του Άννας Ντινάκη – Κονδυλάκη και των υπολοίπων μελών του Διοικητικού Συμβουλίου.

– Ποιοι ήταν οι πρώτοι σας δάσκαλοι στη Βυζαντινή μουσική;
– Πρώτοι μου δάσκαλοι ήταν ο πατέρας μου Ιεροδιδάσκαλος Βασίλειος Παπαεμμανουήλ και ο θείος μου (ξάδελφος του πατέρα μου) επίσης ιερέας Βασίλειος Παπαεμμανουήλ από τους οποίους διδάχτηκα το Αναστασιματάριο και το Ειρμολόγιο. Σταθμός στη ζωή μου και στην εξέλιξη μου είναι η γνωριμία μου το 1989 με τον Δάσκαλό μου, τον κορυφαίο Άρχοντα Πρωτοψάλτη Χαρίλαο Ταλιαδώρο. Την περίοδο των σπουδών μου στη Θεσσαλονίκη διδάχτηκα πολλά από τον Καθηγητή Ανωτέρων Παιδαγωγικών Σχολών Περικλή Μαυρουδή. Από το 1992 μέχρι το 1996 ταξίδευα συχνά στην Κωνσταντινούπολη για να ψάλλω κυρίως Πάσχα, Χριστούγεννα και σε άλλα μεγάλα γεγονότα, μετά από πρόσκληση του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, όπου έκανα κατ’ οίκον μαθήματα με τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου Λεωνίδα Αστέρη. Τα τελευταία χρόνια επεκτείνω τις γνώσεις μου στη θεωρία και στο κλασικό ρεπερτόριο της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου κοντά στον κορυφαίο Έλληνα Μουσικολόγο και Διδάσκαλο Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Γρηγόριο Στάθη.

– Ο Άρχοντας Πρωτοψάλτης Χαρίλαος Ταλιαδώρος σημάδεψε την πορεία σας στην Βυζαντινή μουσική…
– Καταρχήν όταν μιλάμε για τον Χαρίλαο Ταλιαδώρο εννοούμε έναν από τους κορυφαίους Άρχοντες Πρωτοψάλτες, Ερμηνευτές, Συνθέτες και Διδασκάλους όλων των εποχών. Είναι κάτι σαν τον Καζαντζίδη στο λαϊκό τραγούδι. Είναι ένα φαινόμενο ανεπανάληπτο αφού σήμερα σε ηλικία 93 ετών, ψάλλει ακόμη στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης όπου πρωτοψαλτεί από το 1952! Ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος είναι για μένα ο άνθρωπος που με έκανε να ερωτευτώ τη Βυζαντινή Μουσική και διαμόρφωσε την ψαλτική και μουσική μου προσωπικότητα. Είναι ο άνθρωπος που με μύησε στο γνήσιο πατριαρχικό ύφος ψαλμωδίας.

– Πως αισθανθήκατε όταν σας κάλεσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1992 και σε ηλικία 21 ετών να ψάλλετε στην Κωνσταντινούπολη;
– Το Πάσχα του 1992 ήταν για μένα ένας μοναδικός σταθμός στη ζωή μου καθώς είχα την ύψιστη τιμή να γνωρίσω από κοντά τον Πατριάρχη του Γένους μας, τον Παναγιώτατο Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο και να ψάλλω κοντά Του σε πολλές εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη και στις αλησμόνητες πατρίδες. Από τότε αναπτύχθηκε μεταξύ μας μια δυνατή πνευματική σχέση πατέρα και γιού. Νιώθω ευλογημένος από το Θεό γιατί Τον έχω στήριγμα στη ζωή μου στις χαρές και στις λύπες.

«Δεν ονειρεύτηκα ποτέ μια συγκεκριμένη ζωή. Το μόνο που ονειρεύομαι είναι να Ζω Αληθινά. Από μικρό παιδί μου άρεσε να ονειρεύομαι… χωρίς όνειρα δεν υπάρχει ζωή! Ο Ντοστογιέφσκι λέει ότι η Ζωή δεν είναι τίποτα άλλο από ένα όνειρο…»

– Ποιες είναι οι σημαντικότερες στιγμές στην καριέρα σας μέχρι σήμερα;
– Η απονομή της ύψιστης τιμητικής διάκρισης, του Οφφικίου του Άρχοντος Πρωτοψάλτου από τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρο (25.11.2007) σε ηλικία μόλις 36 ετών αποτελεί ίσως την κορυφαία στιγμή στην καριέρα μου μέχρι σήμερα. Εξίσου σημαντικές στιγμές είναι η ψαλμώδηση και οι συναυλίες στην Κωνσταντινούπολη (20 φορές), τη Σμύρνη (2 φορές), την Έφεσο, την Προύσα, τη Σηλύβρια, την Τραπεζούντα, το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια (10 φορές), τα Ιεροσόλυμα, τη Βενετία, το Λονδίνο, το Παρίσι (4 φορές), τη Στουτγάρδη και το Τίπινγκεν της Γερμανίας, τις Βρυξέλλες, τη Βαρσοβία και το Μπιάλιστοκ της Πολωνίας (2 φορές), την Πομόριε και τη Ρίλα της Βουλγαρίας (6 φορές), τη Νέα Υόρκη (5 φορές) και το Λος Άντζελες των ΗΠΑ, τη Λευκωσία και τη Λεμεσό της Κύπρου. Αξέχαστες είναι οι στιγμές στο Μέγαρο Μουσικής και στην Ακαδημία Αθηνών, στο Μέγαρο Μουσικής και στον Ιερό Καθεδρικό Ναό της του Θεού Σοφίας Θεσσαλονίκης, στις Ιερές Μονές Σίμωνος Πέτρας, Διονυσίου και Δοχειαρίου Αγίου Όρους και στην Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου Όρους.

– Στον Θεό πιστεύετε;
– Η πίστη μου στο Θεό είναι το στήριγμά μου και η ελπίδα μου σ’ αυτήν τη ζωή. Πιστεύω… έπαψα να πιστεύω στο Θεό τιμωρό… Πιστεύω στον Έναν και μοναδικό Θεό της Αγάπης.

– Το ταλέντο είναι ένα δώρο του Θεού προς τους ανθρώπους;
– Το ταλέντο είναι ένα φυσικό χάρισμα. Είναι η πέραν του συνηθισμένου ικανότητα και επιδεξιότητα που παρουσιάζουν ορισμένα άτομα σε κάποιον τομέα. Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτά τα χαρίσματα, αυτά τα τάλαντα είναι δώρα του Θεού προς τους ανθρώπους.

«Ο πατέρας μου, ο παπά Βασίλης ήταν αυτός που με πήγε την “πρώτη βόλτα” στο ταξίδι της Βυζαντινής Μουσικής σε ηλικία έξι ετών. Ένα συναρπαστικό ταξίδι που συνεχίζεται μέχρι σήμερα και θα συνεχίζεται μέχρι τελευταίας αναπνοής… “Ψαλλώ τω Θεώ μου έως υπάρχω”!»

– Έχετε σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και Ψυχολογία. Πιστεύετε ότι το δικό σας ταλέντο είναι μόνο η Μουσική ή ανήκετε σε αυτούς που ο Θεός τους προίκισε με πολλά ταλέντα;
– Δε μου αρέσει να μιλάω για τον εαυτό μου και το εάν με προίκισε ο Θεός με πολλά ή λίγα ταλέντα. Τον Οκτώβριο του 2006 που ήμουν για πρώτη φορά Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Δράμας, έκανα μια εκδήλωση στο Δημοτικό Ωδείο Δράμας με τίτλο «Μουσική – Πολιτική: συμβιβάζονται αυτές οι δύο Τέχνες;». Από τότε ο δραμινός λαός μου έχει δείξει διαχρονικά την αγάπη του και την υποστήριξή του και στην ενασχόλησή μου με τα κοινά και στις καλλιτεχνικές – μουσικές μου δραστηριότητες. Την ίδια αγάπη και στήριξη δέχομαι όπου κι αν παρουσιάζω τη δουλειά μου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

– Πως περνάτε την ημέρα σας;
– Προσπαθώ να ζω την κάθε μέρα δημιουργικά και όμορφα.

– Η οικογένειά σας επηρεάζεται από τον τρόπο ζωής σας;
– Η οικογένειά μου στηρίζει τον τρόπο ζωής μου και την ευχαριστώ γι’ αυτό.

– Έτσι είχατε ονειρευτεί τη ζωή σας;
– Δεν ονειρεύτηκα ποτέ μια συγκεκριμένη ζωή. Το μόνο που ονειρεύομαι είναι να Ζω Αληθινά. Από μικρό παιδί μου άρεσε να ονειρεύομαι… χωρίς όνειρα δεν υπάρχει ζωή! Ο Ντοστογιέφσκι λέει ότι η Ζωή δεν είναι τίποτα άλλο από ένα όνειρο…

– Έχετε καταλήξει αν σε αυτόν τον δρόμο που τραβάμε τελικά στη ζωή μας μεγαλύτερη σημασία έχουν οι επιλογές που έχουμε κάνει ή οι επιρροές που δεχθήκαμε;
– Η ζωή μας είναι οι επιλογές μας και οι επιρροές μας!

– Δουλεύετε και με μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους και με νεότερους. Τι πιστεύετε ότι χάνει κάποιος μεγαλώνοντας;
– Θεωρώ τυχερό τον εαυτό μου που έρχονται να μάθουν Βυζαντινή Μουσική κοντά μου και νέα παιδιά και μεγαλύτεροι άνθρωποι. Αυτό που μπορώ με σιγουριά να πω μετά από 22 χρόνια διδασκαλίας είναι ότι όσο μεγαλώνει κάποιος χάνει τον αυθορμητισμό του και τον ενθουσιασμό του. Από την άλλη όμως όσο μεγαλώνει κάποιος κερδίζει τη σοφία και την εμπειρία.

– Τι σημαίνει για σας καλός δάσκαλος;
– Θα απαντήσω από προσωπικά βιώματα και σε σχέση κυρίως με τη Μουσική που διδάσκω. Καλός Δάσκαλος σημαίνει θυσίες, αγωνίες, σχέδιο, διάβασμα, κανόνες, πειθαρχία, ξενύχτια. Καλός Δάσκαλος σημαίνει να μπαίνεις στο πετσί του κάθε μαθητή, να εστιάζεις στις δικές του ανάγκες και να βλέπεις τον κόσμο μέσα από τα μάτια του. Καλός Δάσκαλος… αυτός που πρώτα ενδιαφέρεται για τις ψυχές των μαθητών του… και τις αγγίζει… και βάζει ένα λιθαράκι στις ζωές τους… και μένει πάντα στην καρδιά τους όσα χρόνια κι αν περάσουν!

«Καλός Δάσκαλος… αυτός που πρώτα ενδιαφέρεται για τις ψυχές των μαθητών του… και τις αγγίζει… και βάζει ένα λιθαράκι στις ζωές τους… και μένει πάντα στην καρδιά τους όσα χρόνια κι αν περάσουν!»

– Υπηρετείται την Βυζαντινή και Παραδοσιακή Μουσική Τέχνη. Έχετε προσπαθήσει να τραγουδήσετε κάποιο άλλο είδος;
– Ο περισσότερος κόσμος με γνωρίζει μέσα από την ενασχόλησή μου με τη Βυζαντινή και Παραδοσιακή Μουσική. Την Κυριακή της Ορθοδοξίας 20 Μαρτίου 2016, με αφορμή μια συναυλία που έδωσα στην Κωνσταντινούπολη με τίτλο «Πόλη, ποιο φως μας ενώνει…» προς τιμήν του Πατριάρχου Βαρθολομαίου και της ελληνικής ομογένειας της Πόλης, έβαλα στο ρεπερτόριό μου και τραγούδια σπουδαίων Ελλήνων συνθετών όπως του Ξαρχάκου, της Ρεμπούτσικα, του Καλδάρα, του Τσιτσάνη, του Ζούδιαρη κ.ά. Τη συναυλία αυτή την παρουσίασε την Κυριακή του Πάσχα του 2016 η ΕΡΤ και είχε μεγάλη απήχηση στο μουσικόφιλο κοινό όλης της Ελλάδος. Την ίδια συναυλία παρουσίασα με μεγάλη επιτυχία το καλοκαίρι του 2016 στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων μπροστά σε 3500 θεατές, στο Σπήλαιο της Αποκαλύψεως στην Πάτμο μπροστά σε 1500 θεατές, στα εγκαίνια του Ιερού Ναού του Αγίου Χρυσοστόμου Δράμας, στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης κ.ά.
Το καλοκαίρι του 2017 παρουσίασα στο μουσικόφιλο κοινό της Ελλάδος τη νέα μου πρόταση. Τη μουσικοχορευτική παράσταση «Ξενιτεμένο μου πουλί» με τον Γιώργο Ξουλόγη (κιθάρα, πιάνο, τραγούδι), την Κατερίνα Τετερίνα (πιάνο, χορός), τη Στέλλα Τσιότσιου (βιολοντσέλο, τραγούδι) και τον Ιβάν Γιεγκόρωφ (χορογραφίες, χορός). Είναι μια ξεχωριστή μουσική πρόταση με τραγούδια της ξενιτιάς, της προσφυγιάς, του έρωτα και της αγάπης. Με ύμνους και παραδοσιακά τραγούδια αλλά και αμανέδες και ρεμπέτικα. Όπου κι αν την παρουσιάσαμε ο κόσμος ενθουσιάστηκε.

Συναυλία του Γρηγόρη Παπαεμμανουήλ στο Ιερό Σπήλαιο της Αποκαλύψεως στην Πάτμο. Παγκόσμια πρεμιέρα του Βυζαντινού Ορατορίου του Χαριλάου Ταλιαδώρου «Η Αποκάλυψη του Ιωάννη». Σάββατο 27 Αυγούστου 2016.

– Από τους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργαστήκατε ποιους ξεχωρίσατε;
– Καθοριστική είναι η συνεργασία μου από το 1999 με τους κορυφαίους ερμηνευτές του παραδοσιακού τραγουδιού και δασκάλους μου Χρόνη Αηδονίδη και τον αείμνηστο Βαγγέλη Δασκαλούδη με τους οποίους έδωσα συναυλίες σε πολλές πόλεις της Ελλάδας. Σταθμός για την καριέρα μου είναι η συνεργασία μου από το 2008 με την ηθοποιό, σκηνοθέτη και ερμηνεύτρια Μελίνα Μποτέλλη. Μοναδική είναι η συνεργασία από το 2007 με την πολυτάλαντη Αρετή Κετιμέ με συναυλίες σχεδόν σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό (Αλεξάνδρεια, Νέα Υόρκη, Βοστόνη, Νιου Τζέρσεϋ, Κονέκτικατ και Βαλτιμόρη).
– Τι είναι τελικά αυτό που κάνει έναν καλλιτέχνη μεγάλο;
– Η απλότητα! Το ταλέντο μόνο δεν αρκεί να είναι κανείς μεγάλος…

«Η απονομή της ύψιστης τιμητικής διάκρισης, του Οφφικίου του Άρχοντος Πρωτοψάλτου από τον Μακαριώτατο Πατριάρχη Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής κ.κ. Θεόδωρο σε ηλικία μόλις 36 ετών αποτελεί ίσως την κορυφαία στιγμή στην καριέρα μου μέχρι σήμερα»

– Είναι απαραίτητο ένας καλλιτέχνης να είναι εγωιστής;
– Όχι δεν είναι απαραίτητο!

– Αν είχατε τη δυνατότητα, ποιον συνθέτη θα θέλατε να συναντήσετε;
– Τρεις θα ήθελα να συναντήσω. Τον Πέτρο τον Πελοποννήσιο τον Λαμπαδάριο από το χώρο της Βυζαντινής Μουσικής. Τον Μότσαρτ από το χώρο της Κλασικής Μουσικής. Και τον Μάνο Χατζιδάκι.

– Υπάρχει τύχη ή εμείς φτιάχνουμε την τύχη μας;
– Υπάρχει λόγος… Ο καθένας μας για κάποιον λόγο ήρθε στη ζωή… Δεν ξέρω αν αυτό λέγεται τύχη! Η επίτευξη του σκοπού μας και η ολοκλήρωση εξαρτάται κι από εμάς.

– Τα λάθη είναι γνώση;
– Τα λάθη είναι απαραίτητη και αναντικατάστατη γνώση. Η καλύτερη γνώση είναι η εμπειρία.

– Πείτε μου ποιο είναι για σας το βασικό ζητούμενο στη ζωή. Για ποιο πράγμα θα λέγατε ότι άξιζε που ζήσατε;
– Σ’ αυτήν την ερώτηση θα απαντήσω λίγο πριν «πετάξω» κοντά Του… Ελπίζω να τα ξαναπούμε μέχρι τότε!