Κλήμης Κεραμιτσόπουλος

Ο Κλήμης Κεραμιτσόπουλος με δύο μόνο μαθήματα πριν πολλά – πολλά χρόνια στο Κέντρο Νεότητας κατάφερε, μετά από 30 χρόνια, να γίνει ένας ολοκληρωμένος σκιτσογράφος με μία αξιοζήλευτη συλλογή και ένα προσωπικό στυλ. Ένα σκίτσο για το δωμάτιο της κόρη του ήταν η αφορμή να ξαναπιάσει μελάνια, δεν χρειάστηκε κάτι άλλο …η φλόγα ξανάναψε!
Η τέχνη που ασκεί αποτελεί για αυτόν μεγάλη ελευθερία έκφρασης και ενίοτε μέσω αυτής καταφέρνει να αποτυπώνει τους προβληματισμούς του στο χαρτί και να λέει πράγματα που τον βοηθούν να ξεφορτωθεί ψυχολογικά βάρη από πάνω του.
Προσπαθεί διαρκώς να εξελίσσεται, να βελτιώνεται, να γίνεται καλύτερος σκιτσογράφος και όπως χαριτολογώντας λέει «Μπορεί να γεννηθείς το οτιδήποτε, όμως αν δεν επιδιώξεις ποτέ να το γίνεις, τότε τζάμπα γεννήθηκες».

Συνέντευξη Βαγγέλης Ελευθεριάδης / Φωτογραφίες Βασίλης Κοβλακάς

– Σπούδασες Ευρωπαϊκές Σπουδές και Γαλλικά. Η σκιτσογραφία πώς προέκυψε;
– Το σκίτσο ήταν ένα έμφυτο ταλέντο. Αν και κλισέ, από τότε που με θυμάμαι ζωγράφιζα σε διάφορες επιφάνειες, κάτω από τραπέζια, καρέκλες κτλ, μέχρι που ο πατέρας μου άρχισε να με τροφοδοτεί με χαρτιά και μου έμαθε σιγά-σιγά τον ραπιδογράφο, λέγοντάς μου πως αν πατούσα τις γραμμές του μολυβιού με αυτό, οι ζωγραφιές μου δεν θα σβήνονταν ποτέ. Μάλλον λοιπόν επρόκειτο για μια φλόγα που ποτέ δεν έσβησε μέσα μου, για να το πω και λίγο ρομαντικά. Οπότε το «πως προέκυψε» δεν μπορώ να το απαντήσω με σαφήνεια.

– Είσαι αυτοδίδακτος σκιτσογράφος, δηλαδή ούτε ένα μάθημα από κάποιον ειδικό;
– Κάποια στιγμή γύρω στο ‘86-’87, αν δεν κάνω λάθος, οι γονείς μου με έγραψαν να παρακολουθήσω μαθήματα ζωγραφικής στο Κέντρο Νεότητας, που νομίζω τότε πραγματοποιούσε μαθήματα στο κτίριο του Επιμελητηρίου στη Δράμα. Παρακολούθησα δύο μαθήματα, αλλά τελικά βαρέθηκα και σταμάτησα. Νομίζω το πρώτο μας μάθημα ήταν η προοπτική, κάτι που είναι πολύ σημαντικό στο σκίτσο και στην ζωγραφική γενικότερα. Κατέληξα να την μαθαίνω μόνος μου 30 χρόνια αργότερα. Ψάχνοντας για τα κατάλληλα μαρκαδοράκια, πενάκια, πινελάκια και δε συμμαζεύεται, όπως και για το καλύτερο χαρτί που θα μπορούσα να χρησιμοποιώ, απέκτησα ένα σημαντικό εύρος γνώσεων πάνω στα σύνεργα που θα με βοηθούσαν να πετύχω την αισθητική που έψαχνα για τα σκίτσα μου.

«Κάποιοι άνθρωποι έχουν το σκίτσο έμφυτο, όπως εγώ, όμως προσπαθώ διαρκώς να εξελιχθώ, να μάθω, να βελτιωθώ και να γίνω όσο μπορώ καλύτερος σκιτσογράφος»

– Ποιες ήταν οι επιρροές σου;
– Χωρίς δεύτερη σκέψη, Αστερίξ και Λούκι-Λουκ. Είχα και κάποια άλλα κόμικς σκόρπια στην κατοχή μου, αλλά ελάχιστα, όπως και κάποια βιβλία Mordillo και Loup. Μάλιστα ο Μορντίγιο ήταν η αφετηρία το 2016 να ξαναπιάσω τα μελάνια και τα χαρτιά μετά από μια αρκετά μεγάλη περίοδο αποχής, μπορεί και 10-15 χρόνια. Ήθελα να κάνω ένα σκίτσο για το δωμάτιο της κόρης μου, θυμήθηκα ότι ο Μορντίγιο είχε κάποιες πολύ όμορφες ζωγραφιές και η φλόγα ξανάναψε. Μάλιστα η πρώτη μου έκθεση στη Δράμα τον Δεκέμβρη του 2016 ήταν με αντίγραφα Μορντίγιο. Οπότε, γαλλο-βελγική σκηνή κόμικς στην τεχνοτροπία και Μορντίγιο στο πώς να γεμίζεις κάθε εκατοστό μιας κενής σελίδας με διάφορες τρέλες. Αυτές είναι οι επιρροές μου.

– Τι ήταν αυτό που σε γοήτευσε στα σκίτσα αυτά;
– Ου, διάφορα πράγματα. Κυρίως το πώς μπορεί κάποιος να αποτυπώσει αληθοφανείς κινήσεις και εκφράσεις προσώπου σε μη αληθοφανείς (καρικατουρίστικους) χαρακτήρες. Κάτι που δεν έβρισκα σε σκίτσα της Μάρβελ για παράδειγμα, ή σε άλλα «σοβαρά» κόμικς, τύπου Μπλεκ.

– Σκιτσογράφος, γελοιογράφος, εικονογράφος. Ποιες είναι οι διαφορές τους;
– Αν και δεν έχω κάποια θεωρητική κατάρτιση πάνω στο αντικείμενο θα επιχειρήσω να δώσω μια απάντηση.
Σκιτσογράφος – μάλλον αυτός που αποτυπώνει την όποια πραγματικότητά του όπως ένας stand-up κωμικός διανθίζοντάς την με διαλόγους, αντλούμενους είτε από την ζωή την ίδια είτε από την φαντασία του.
Γελοιογράφος – εδώ είναι μάλλον πιο ξεκάθαρη η απάντηση, καθώς γελοιογράφος θεωρώ πως είναι αυτός που επιλέγει να σχολιάσει και κατά συνέπεια να τοποθετηθεί πάνω σε θέματα κοινωνικοπολιτικά χρησιμοποιώντας την εικόνα και την σάτιρα.
Εικονογράφος – αυτός που αποτυπώνει σε εικόνες μια αφήγηση, χωρίς να την διανθίζει απαραίτητα με διαλόγους. Εικονογράφηση συναντούμε σε παραμύθια, λογοτεχνικά βιβλία κτλ.

«Μεγάλος σκιτσογράφος για μένα είναι αυτός που μπορεί να συνδυάσει ωραίο σχέδιο, με καλό σενάριο και που κυρίως θα σε κάνει να σκεφτείς με αυτό που δημιουργεί»

– Τι υλικά χρησιμοποιείς και πως σκιτσάρεις; Δουλεύεις σε χαρτί ή στον υπολογιστή;
– Χρησιμοποιώ μια μεγάλη γκάμα από μαρκαδοράκια, πενάκια και πινελάκια, με διαφορετικά πάχη μύτης. Κάνω τα προσχέδιά μου με μπλε μολύβι πάνω σε χαρτί, πατάω τις γραμμές μου με κάποιο μελάνι από μαρκαδοράκι, πενάκι ή πινελάκι, ανάλογα τι σχεδιάζω, και αργότερα σκανάρω την εικόνα για να την περάσω σε αρχείο στον υπολογιστή και να την καθαρίσω από τα μολύβια, κρατώντας τις γραμμές μου «καθαρές». Το ασπρόμαυρο ψηφιακό αρχείο πλέον, επεξεργάζεται χρωματικά στο Photoshop.

– Η τέχνη με την οποία εκφράζεσαι αποτελεί και «ελευθερία» για εσένα;
– Και ποια τέχνη δεν το κάνει αυτό! Σαφώς αποτελεί μεγάλη ελευθερία έκφρασης το να προσπαθείς και ενίοτε να καταφέρνεις να αποτυπώνεις τους προβληματισμούς σου στο χαρτί και να λες πράγματα που σε βοηθούν να ξεφορτωθείς ψυχολογικά βάρη από πάνω σου.

– Τι πιστεύεις ότι υπερισχύει στα σκίτσα σου, η φαντασία ή ο σχεδιασμός;
– Δεν είμαι σίγουρος ότι μπορώ να απαντήσω σε αυτό, καθώς την απάντηση την δίνουν πολύ καλύτερα όσοι έχουν διαβάσει κόμικς μου ή δει εκθέσεις μου. Εγώ θα έλεγα μάλλον ο σχεδιασμός που βέβαια πάει χέρι-χέρι με την φαντασία. Άρα, και τα δύο.

«Δύσκολα κάποιος μπορεί να ζήσει από το σκίτσο στην Ελλάδα… στο εξωτερικό είναι εφικτό»

– Σκιτσογράφος γεννιέσαι ή γίνεσαι;
– Μπορεί να γεννηθείς το οτιδήποτε, όμως αν δεν επιδιώξεις ποτέ να το γίνεις, τότε τζάμπα γεννήθηκες. Αστειεύομαι φυσικά. Σίγουρα κάποιοι άνθρωποι έχουν το σκίτσο έμφυτο, όπως εγώ, όμως προσπαθώ διαρκώς να εξελιχθώ, να μάθω, να βελτιωθώ και να γίνω όσο μπορώ καλύτερος σκιτσογράφος.

– Από πού αντλείς την έμπνευση για την τέχνη σου;
– Από την ζωή την ίδια, από την κοινωνία, από τους ανθρώπους γύρω μου, από καταστάσεις που βιώνω, τις φιλοσοφικές μου αναζητήσεις, τέτοια πράγματα κυρίως. Από φαντασία δεν τα πάω και πολύ καλά, οπότε χρησιμοποιώ ό,τι έχω.

– Θυμάσαι ποιο ήταν το σκίτσο ή μια ιστορία που όταν έβαλες και την τελευταία μολυβιά είπες, ναι, αυτό μπορεί να τυπωθεί;
– Νοικιάζεις ένα σπίτι, είναι το σπίτι των ονείρων σου, μπαίνεις μέσα την πρώτη φορά και λες «ναι, αυτό είναι!». Την επόμενη μέρα βλέπεις μια αγγελία για κάτι πολύ ανώτερο και σε καλύτερη τιμή. Νομίζω ότι απάντησα στην ερώτηση.

«Πολλές φορές ζηλεύω ένα σκίτσο αλλά δεν μπαίνω σε διαδικασία να κάνω κάτι παρόμοιο ή το ίδιο, αφού ο καθένας μας έχει τον χαρακτήρα του»

– Την ιστορία που θα «αφηγηθείς» την γράφεις πρώτα σε χαρτί και κατόπιν σχεδιάζεις ή γράφεις καθώς σχεδιάζεις;
– Αυτή είναι συνήθως η σειρά, αν και πολλές φορές αλλάζει το σενάριο καθώς σκιτσάρω. Δεν θα έλεγα ότι είμαι ιδιαίτερα οργανωμένος σε αυτό το κομμάτι.

– Ποια είναι η θέση των κόμικς στην Ελλάδα σήμερα; Μπορεί να «επιβιώσει» κάποιος από αυτή την ενασχόληση;
– Μεγάλη κουβέντα. Μονολεκτικά, θα έλεγα «δύσκολα». Δύσκολα κάποιος μπορεί να ζήσει από το σκίτσο στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό είναι εφικτό βέβαια. Αλλά χρειάζεται προσπάθεια και επιμονή. Στην Ελλάδα υπάρχει μια ανοδική πορεία του έντυπου κόμικ, αν και ο σφυγμός χτυπάει πιο δυνατά κυρίως στην Αθήνα με το Comicdom Con και στην Θεσσαλονίκη με τα Comic ‘N Play και Comic Con. Γίνονται και άλλες κινήσεις και εκτός των δυο μεγάλων αυτών αστικών κέντρων με σημαντικότερη αυτήν στην Λάρισα (το LAComics Festival που διοργανώνεται ετησίως από το 2019) ώστε να κατανοήσει ο κόσμος περισσότερο τι σημαίνει κόμικς, αλλά τα βήματα είναι ακόμα στα πρώτα τους στάδια. Είχαμε και το Drama Comics Festival που στέφθηκε με παταγώδη αποτυχία στην αρχή του και αργότερα σκόνταψε στον covid, όμως πάτησε σε εντελώς λάθος βάσεις για να φέρει τον Δραμινό πιο κοντά στον χώρο του κόμικ.

– Ψάχνοντας για εσένα στο διαδίκτυο διαπίστωσα πως έχεις στενούς συνεργάτες. Πως λειτουργεί στην πράξη αυτή η συνεργασία;
– Οι συνεργασίες λειτουργούν διαφορετικά με τον καθένα. Εγώ έχω τρεις ανθρώπους που συνεργάζομαι. Με τον Μέλανδρο Γκανά, ιδρυτή των Εκδόσεων του Κάμπου (Λάρισα) και γκουρού των κόμικς, ανιχνευτή νέων ταλέντων και μεγάλου υποστηρικτή τους. Η συνεργασία μας έγκειται κυρίως σε αφίσες που δημιουργώ εγώ με δικές του ιδέες μια που ο ίδιος δεν μπορεί να σκιτσάρει. Συνεργάζομαι μαζί του για το LA Comics Festival που γίνεται στη Λάρισα από το 2019 και φτιάχνω τον «επίσημο χάρτη» του φεστιβάλ. Έχουμε εκδώσει και ένα κόμικ μαζί, το 2018 όταν πρωτοξεκίνησα επίσημα τα κόμικς με την δική του απεριόριστη στήριξη. Η άλλη μου συνεργασία είναι με τον ταλαντούχο και πολυγραφότατο Σταύρο Κιουτσιούκη, Θεσσαλονικιός που σκιτσάρει ό,τι γουστάρει, τον θαυμάζω και τον συμβουλεύομαι. Δεν είναι τακτική συνεργασία κάποιου είδους, ωστόσο πάντοτε με υπολογίζει σε συνεργατικά πρότζεκτ γιατί εκτιμά αυτό που κάνω. Η τελευταία μου συνεργασία είναι με τον Λάζαρο Αλεξάκη, ο οποίος είναι συγγραφέας, ψυχολόγος, καθηγητής, μουσικός, άρρωστα μηχανόβιος, φιλάνθρωπος και μεγάλο τρολ μεταξύ άλλων. Η συνεργασία αυτή είναι απλή, μου στέλνει κείμενα και τα κάνω κόμικς. Έχουμε εκδώσει τον μικρό Μίκα και τα Μπαντιλίκια. Και τα δυο έχουν σελίδες στο facebook για όποιον θέλει να μάθει περισσότερα. Αν και σε όλες αυτές τις συνεργασίες έχω τον ρόλο του «ερμηνευτή», υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός και ουσιώδης σχέση μεταξύ δημιουργών.

– Ποιο σκίτσο συναδέλφου «ζήλεψες» και θα ήθελες να το έχεις κάνει εσύ;
– Δεν είναι ένα και σίγουρα δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο. Πολλές φορές ζηλεύω ένα σκίτσο αλλά δεν μπαίνω σε διαδικασία να κάνω κάτι παρόμοιο ή το ίδιο, αφού ο καθένας μας έχει τον χαρακτήρα του.

– Τι είναι αυτό που κάνει ένα σκιτσογράφο μεγάλο;
– Η αυθεντικότητα. Αυτό είναι το βασικότερο. Δυστυχώς σήμερα, με τα κοινωνικά δίκτυα, ο καθένας που κάνει δυο γραμμές και πετάει δυο εξυπνάδες κατατάσσεται στους «άξιους» και κάπου χάνεται ο όρος «μεγάλος». Από την άλλη αυτό βέβαια βοηθάει στο να ξεχωρίσουν οι πραγματικά καλοί κομίστες από αυτούς που απλώς εκμεταλλεύονται καταστάσεις πατώντας σε εύκολο χιούμορ, ενίοτε ρηχό. Για μένα, μεγάλος σκιτσογράφος είναι αυτός που μπορεί να συνδυάσει ωραίο σχέδιο με καλό σενάριο και που κυρίως θα σε κάνει να σκεφτείς με αυτό που δημιουργεί. Τρανό παράδειγμα ο μεγάλος Αργεντίνος Quino, και δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στην Μαφάλντα. Ασχέτως με την άποψή μου φυσικά, το τι κάνει μεγάλο και σπουδαίο κάποιον είναι υποκειμενικό.

«Σαφώς αποτελεί μεγάλη ελευθερία έκφρασης το να προσπαθείς και ενίοτε να καταφέρνεις να αποτυπώνεις τους προβληματισμούς σου στο χαρτί και να λες πράγματα που σε βοηθούν να ξεφορτωθείς ψυχολογικά βάρη από πάνω σου»

– Τι έχεις κυκλοφορήσει σε έντυπο;
1. Οι αδιάφορες Ιστορίες του Αναγνώστη Παλάμπρα (2018),
2. Διάολε δεν έχεις τον Θεό σου (2018),
3. Ιστορίες για Αχρείους (Εκδόσεις του Κάμπου, 2018),
4. Αποδομημένα Αστεία (2019),
5. Ντοντ Ντρινκ ‘ν Ντράιβ (Εκδόσεις του Κάμπου, 2019),
6. Το Κυνήγι (2019),
7. Αγιαχουάσκα (2019),
8. Καραντινιέροι (2020),
9. Ωμέγα 2 – Αστεία Λιπαρά (2020)
10. Πουλιά (2021)
11. Μίκα (σενάριο Λάζαρος Αλεξάκης, 2021)
12. Μπαντιλίκια (σενάριο Λάζαρος Αλεξάκης, 2021)

Ανάμεσα σε αυτά υπάρχουν και άλλες μου συμμετοχές σε διάφορα άλλα έντυπα, όπως στον Μπλε Κομήτη (περιοδικό κόμικς 3μηνιαίο, έπαψε να εκδίδεται προ διετίας), Song Stories (ιστορίες για το πώς γεννήθηκε η ιδέα για κάποια τραγούδια Ελλήνων καλλιτεχνών, εγώ σκίτσαρα μια ιστορία για τους Nightstalker), Αποδράσεις (ιστορίες σε μορφή κόμικ από κρατούμενους στις φυλακές Λάρισας, σκιτσαρισμένες από διάφορους φίλους σκιτσογράφους), Μπάμπουρες (παιδικό τεύχος κόμικς με πρωταγωνιστές μπάμπουρες, σταμάτησε η κυκλοφορία του προ διετίας και αυτού).

– Ποιο από τα κόμικς σου θα το χαρακτήριζες αγαπημένο;
– Έχω μπόλικες αυτοεκδόσεις (δημιουργώ το περιεχόμενο, αναζητώ προσφορές για εκτύπωση, επωμίζομαι όλα τα έξοδα και αναλαμβάνω μόνος την προώθηση και διάθεση του εντύπου) εκτός από τα Μπαντιλίκια που είναι επίσημη έκδοση από το περιοδικό ΜΟΤΟ. Κάθε ένα από τα κόμικς μου είναι αγαπημένο την εποχή της δημιουργίας του, το καθένα έχει μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου, αλλά αν έπρεπε να ξεχωρίσω με το πιστόλι στον κρόταφο, θα κατέληγα με μια σφαίρα στον κρόταφο. Αστειάκι. Με το πιστόλι στον κρόταφο, θα επέλεγα το «Διάολε δεν έχεις τον Θεό σου» (2018) ή το «Ωμέγα 2 – Αστεία Λιπαρά» (2020). Ή το «Καραντινιέροι» (2019). Ένα από αυτά τα τρία μάλλον.

– Τα κόμικς είναι τέχνη;
– Χωρίς δεύτερη σκέψη.

– Τι ετοιμάζεις αυτή την περίοδο;
– Αυτήν την περίοδο ετοιμάζω ένα κόμικ με τίτλο «Δουλειά στα Καπάκια» εμπνευσμένο από την δουλειά μου το τελευταίο 7μηνο, και φυσικά το δεύτερο τεύχος για τα Μπαντιλίκια που μάλλον θα κυκλοφορήσει σε κανέναν χρόνο.